Young Man Blues

“I’m not your hoochie-coochie man/ I’m not the seventh son/ Just another little middle-class white boy/ Out trying to have some fun.”

Mose Allison naceu en Tippo, Mississippi, en 1927. Tippo está no condado de Tallahatchie, situado nesa particular zona do noroeste do estado de Mississippi coñecida como o Delta. Estamos falando dun condado agrícola onde os afroamericanos son hoxe en día perto do sesenta por cento da povoación. Probablemente na época superaban amplamente esta porcentaxe. É, pois, terra de blues. Este condado, concretamente, está ligado á historia do xénero polo famoso Tallahatchie River Blues, publicado en 1930 por Mattie Delanie, unha das poucas mulleres que na época grabaron acompañándose a si mesmas coa guitarra, nese estilo que décadas despois se coñecería como blues rural.

Allison descubriu o blues e o jazz, segundo o seu propio relato, a través da radio, dos bluesmen locais, e da jukebox situada no almacén que posuía o seu pai: Louis Jordan, Fats Waller, pianistas de boogie woogie como Pete Johnson ou Albert Ammons, ... receita habitual de calquera outra jukebox do sul nos anos trinta. Unha influencia clave para se adicar ao jazz parece ter sido ademais Lester Young.

Con Lester Young e compañía

A mediados dos cincuenta Allison trasladouse a Nova York para iniciar a súa carreira como cantante e pianista. Alí debutou como líder para Prestige en 1957. Os seus discos para o selo de Bob Weinstock son en formato trío, piano, contrabaixo e batería, e basicamente instrumentais. Só un par de temas vocais por álbum. Son discos profundamente marcados polo blues do seu estado natal, nos que evidentemente son os temas vocais os que chaman máis a atención, os que diferencian a Mose Allison doutros pianistas contemporáneos de hard bop. Allison non tardou en abandoar Prestige – selo pequeno, a fin de contas - para fichar brevemente por Columbia, e máis tarde por Atlantic, onde pasaría boa parte da súa longa carreira.

Mose Allison encarnou a quintaesencia do hipster neoiorquino dos 50, un músico branco cun son indiscutiblemente enmarcable no que xa se coñecía como soul jazz. En realidade, o primeiro uso da palabra soul para se referir a un xénero musical.

Ademais, en Gran Bretaña Allison adquiriría un carácter icónico entre os mods de primeira hora. O seu estilo, mistura perfecta entre o son downhome mamado no seu estado natal e a elegancia mundana e ultracool do Nat King Cole Trio, sumado ao sofisticado inxenio das súas letras, resultaban obviamente irresistibles para os modernistas orixinais. Avanzados os sesenta, a parroquia rock acolleuno entre os seus. Alguns temas serían versioneados por bandas como The Who (Young Man Blues), The Yardbirds (I'M Not Talkin') ou Blue Cheer (Parchman Farm), inxectando agresividade e confrontación a cancións orixinalmente irónicas e socarronas. Sexamos sinceros, as versións sempre palidecen ante as orixinais de Allison.

Mose Allison na actualidade

Mose Allison continúa en activo, aos seus oitenta e moitos.

Thelonious Monk e a invención do jazz moderno

Thelonious Monk pasou ao longo da súa carreira por todas as fases polas que podía pasar un músico de Jazz. Nos cuarenta, durante os anos gloriosos de Minton's Playhouse, o clube de Harlem considerado historicamente como o berce do bebop, onde Monk era pianista residente, foi considerado un artista difícil e hermético, basicamente desprezado pola maioría da crítica, aínda que respetado entre os seus pares, que o alcumaron, de xeito algo pretencioso, high priest of bebop. Notemos que non era o “rei”. Ese título, obviamente, corresponderíalle a a Dizzy ou a Bird. O seu apodo, en cambio, apuntaba a algo máis arcano e secreto. Algo que se correspondía mellor coa dificultade e extrañeza que caracterizaba á percepción da música de Monk naqueles anos.

O malditismo de Monk durou até mediados dos cincuenta. A fichaxe en 1955 por unha compañía como Riverside, máis aventureira e ambiciosa á hora de vender a súa música e, sobre todo, a recuperación da súa cabaret card – que perdera en 1951 a consecuencia dunha detención en compañía de Bud Powell e que rematou en condena por posesión - fixeron maravillas pola súa carreira. O seu cuarteto convertiuse na banda máis in de todo Nova York e Monk foi elevado ao altar hipster. As súa residencia no Five Spot en 1957, cunha banda que incluía a John Coltrane, e xa materia de lenda.

Nos anos sesenta a popularidade de Monk acadou cotas impensables quince ou vinte anos antes. Un contrato con columbia, portada da revista Times, xiras por europa e xapón, … Thelonious Monk era xa un intocable para a maioría dos críticos e unha estrela de fama internacional do jazz.

O mellor de toda esta historia: a música de Monk mantívose ao longo de todo estes vaivéns do destino virtualmente inalterada. Monk sempre foi o mesmo. Foi o mundo do Jazz e a sociedade en conxunto os que se transformaron ao seu redor. Igual que as innovacións harmónicas e rítmicas do bebop pasaron en poucos anos de ser vangarda a se converter na corrente mainstream do jazz, a música de Monk – que nunca foi estritamente encadrable dentro do bop, se ben a súa participación na criación do estilo foi fundamental – pasou de sonar extraña e inasequible a resultar paradigmaticamente hip nun período de tempo relativamente breve. A música era a mesma, pero o xeito en que crítica e público a percibían sufrira unha significativa transformación.

O que sucedía era que o papel do Jazz no mercado musical americano durante os anos posteriores á segunda guerra mundial estaba mutando a toda velocidade. Para ben ou para mal, o Jazz estaba perdendo a súa hexemonía como a música de baile por excelencia dos Estados Unidos. Son os anos do ocaso das orquestas de swing, sustituídas por bandas de estilos novos como o rythm and blues ou, en pouco tempo, o rock and roll. E o bebop apareceu neste contexto para ofrecer un concepto musical distinto. Unha música ambiciosa e difícil, moi exixente coa audiencia, pero aínda así hip e moderna. Un concepto con indudable atractivo tanto para unha clase media negra cada vez máis concienciada e orgullosa - disposta a acoller cos brazos abertos unha música seria e complexa, elaborada por afroamericanos a partir da tradición musical afroamericana - como para esa parte do público branco fascinado co universo da xeración beat. E á música de Monk este novo papel íalle como un guante.

Aclaremos que o bebop dificilmente podería considerarse unha vangarda stricto sensu. Os young turks que encabezaron esta revolución non levaron a cabo unha crítica radical da linguaxe vixente no jazz, nin nunca cuestionaron aos seus maiores. Dizzie Gillespie ou Miles Davis xamais pretenderon “derrocar” a Louis Armstrong ou Roy Eldrige, como tampouco Charlie Parker pretendeuno con, por exemplo, Lester Young ou a Benny Carter. Máis ao contrario, repetidamente se recoñeceron discípulos e debedores deles. Pero si é verdade que coa súa nova proposta estética, coa súas intrincadas harmonías, complexidades rítmicas e tempos en ocasións vertixinosos – dificilmente adaptables aos salóns de baile -, a revolución bebop estableceu un novo paradigma para o jazz, e ofreceulle un novo espazo no sistema cultural americano.

Neste contexto, non resulta extraño, que a nova linguaxe se convertise en poucos anos na corrente principal do Jazz – especialmente a través das súas principais evolucións dos anos cincuenta, o hard bop e o west coast . O jazz perdera o lugar preponderante que ocupaba entre a audiencia xuvenil de antes da segunda guerra mundial. Salvo certas excepcións, a nova audiencia estaba constituída por público máis adulto, con expectativas diferentes a respeito da música que escoitaban. O jazz xa non era música para sair a bailar, senón “para escoitar” e os seus intérpretes, “artistas serios”. Até entón, só quizais Duke Ellington tiña acadado semellante status. O Jazz veuse transformado nunha forma cultural “lexítima”. Nacía así o modern jazz.