Chicha!
A cumbia peruana, cumbia tropical, chicha, cumbia psicodélica, ou
como se lle queira chamar, é un pozo sen fondo de marabillas
musicais. Trátase dun xénero de vocación ecléctica, no que se
misturan sen prexuízos ritmos afrocolombianos como a cumbia coas
guitarras eléctricas e os órganos farfisa característicos
das bandas instrumentais e surf dos sesenta; a experimentación
sonora da psicodelia coas as melodías amazónicas. Este estilo sen
nome definido nin fronteiras claras desenvolveuse ao longo dos
sesenta e setenta como banda sonora das clases populares peruanas,
alleo ao prestixio cultural de outros estilos propios
do continente sudamericano como a canción de autor. Tampouco gozou a cumbia peruana do soporte intelectual que si
amparou a outro movemento pop contemporáneo, e en certo sentido
musicalmente paralelo, como foi a Tropicália brasileira.
Como chega unha música periférica carente de prestixio
cultural ou capital simbólico algún a se converter recentemente nun estilo hip en
Estados Unidos, e por contaxio en Europa? O responsable case en
solitario parece ter sido o francés residente en Brooklyn Oliver
Conan, que en 2007 publicou no seu propio selo Barbés Records o
recopilatorio The Roots of Chicha
– seguido por un segundo volume en 2010 – no que daba a coñecer
a un público basicamente alleo á mesma existencia do xénero a
algúns dos nomes máis importantes deste pop autóctono de Perú. Para máis inri,
Conan lidera ademais a súa propia banda de cumbia peruana baseada en
Brooklyn, Chicha Libre.
A raíz do éxito
dos dous volumes de The Roots of Chicha,
outros selos adicados a desempoar estilos populares das periferias
culturais, como o español Vampisoul (Munster)
ou o británico Strut
apuntáronse felizmente ao carro, para ledicia do crecente número de aficionados ao
xénero.
Convén realizar
unha matización. Estes selos, así como outros metidos en faenas
similares - penso agora mesmo en Analog Africa
ou Soundway – tratan
cando menos de se apartar do antipático paternalismo que en moitas
ocasións se intúe niso que se chama World Music.
Non se trata aquí de tomar estilos do “terceiro mundo”,
descontextualizalos e acomodalos ao gosto e os preconceptos
ideolóxicos do consumidor do primeiro mundo. O que escoitamos aquí
non é folclore nin “músicas do mundo” - signifique iso o que
signifique- , senón simplemente pop. O obxectivo e presentar ao
ouvinte, na medida do posible intacta e no seu esplendor, unha música
producida, gravada e editada por artistas e selos discográficos
locais e destinada basicamente ao público local, e presentala
enmarcada no contexto social e histórico no que foi producida, sen
falsos exotismos. É obvio que o noso xeito de achegarnos a esta
música nunca será o mesmo que o do seu “publico natural”, pero
o mesmo ocorre con calquera outro estilo, sexa blues, gospel,
country, rockabilly...
 |
| Los Ilusionistas |
Unha das bandas
máis famosas da cumbia peruana foron Los Ilusionistas,
liderados por Walter León. Colegiala
acabaría converténdose nun dos temas máis famosos deste estilo,
con moitas versións de diferente calidade – algunhas delas
terribles, por certo, e só hai que darse unha volta por internet.
Lembro unha particularmente horrible que gozou de bastante
popularidade en España nalgún momento dos oitenta. Pero aquí
presentamos a fantástica versión orixinal, publicada, se non me
equivoco, para Infopesa en 1979.
